वीरगञ्ज, कोईबेला मिथिला अतिशय लोकप्रिय बनका प्रसिद्ध ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक लोकनाचबेला लोप हुन थालेका छन् ।
मोबाइल फोनको बढ्दो तथा उचित संरक्षणको अवमा सातौं प्रयोग आठौं शताब्दी देखे मिथिला, प्रचलनमा विजया मिथिला क्षेत्रका घाट ऐतिहासिक, प्रचीन लोकनाच सलहेस, शितवसन्त, रुनाझुना, जङ्गली बादशाह, गोपीचन्द, कुँवर वृजभान, बनको सुन्दर फूल, अल्लाहके रुचवा, साउथ, बनको सुन्दर फूल। कमला मैजस्ता नाच लोप हुन थालेका हुन् ।
समान जय विषहरा, दुल्हा दयाला सिंह, विदेश, दिनाभद्री, लोरिक, राजाल, राजा हरिश्चन्द्र, सती विहुला, कारिक, महराई शोरवा महाराज, महराई, कारिक महाराज, आल्ला रुदल, झगडु मल, ऐतिहासिक लोकनाच पनि लोप हुन लागेका छन्। लोकनाच लोप हुन थाले कलाकार कलाकार खोजीमा पलायन हुन थालेका छन् ।
बढ्दोदोभी, सिडी र मोबाइलको टिभी, ऐतिहासिक तथा प्राचीन लोकगाथाका लोप हुन थाका नाच नाच नाच, १० वर्षको समय देखे आएका सप्तरीको डाक्नेश्वरी नगरपालिका ६५ गोसाई राय भन्छन्, “नाच कम्पनी हुन थालेपछि उठेर बेहोरी छौँ।
सामाजिक प्रतिष्ठाका लागि पनि धेरै रकम खर्च गर्ने ग्रामिण लोकनाच गराइन्छ । भन्नुहुन्छ, “नाचै कमले २० जना कलाकारको प्रस्तुतमा नाच मण्डली खोले, तर दुर्भाग्य नै न्यौप¥यो कम्पनी चल्न नसके पछि ल्याइयो।
केही वर्ष अघिसम्म नाच कम्पनीबाट रु पाँच÷सात लाखभन्दा बढी आम्दानी हुनेछन् स्मरण अर्का नाचका कलाकार फनिराम भन्छन्, “कुनै बेला बेलासम्म लोकनाच प्रसिद्ध थिए, अब यो मौलिक नाच लोप हुदै आएका छन्। नाच कम्पनी लाइबर हुन थालेपछि त्यसमा संलग्न कलाकार प्रस्तुति मलेसिया, साउदी कतार संलग्नका खाडी हुन तथा छिमेकी देश भारततर्फ पलायन थालेको उनको भानाइ छ ।
नाच कम्पनी बन्दरगाह परिवार पाल्न पाएको समस्याले सोच नाच कम्पनीमा काम गर्ने आएका साथी रागेजारीका लागि भारतको पञ्जाब लुधियाना गइसकेकाले पनि भारततिरै जाने निर्माणको सिरहाको पोखरण्डाका श्रवण सदा बताउँछन् ।
“मोबाइलको बढ्ड् प्रयोगका कारण ऐतिहासिक लोकनाचका कम्पनी विस्थापित हुन थालेका छन्”, कुनै बेला नाँटीको कम्पनीको बहन गरिसकेका सिरहाको सखुवानन्कारक गाउँपालिका–१ निवासी लोचन राम भन्नुहुन्छ, “कुनै बेला अति नै लोकप्रिय ऐतिहासिक नाचको अत्यावश्यक लोप हुन सक्छ, त्यसका कारण सिरहामा एक सय जना छन्। धेरै नाच कम्पनी लाइब्रेरी भइसकेका छन्।
विगतमा मेरो नाम कमाने एक ना कम्पनी जब समानार्थी कलाकार महिला कामको खोजीमा विदेश पलायन भइसकेका छन् । मिथिला क्षेत्रका ग्रामिण लोकप्रियताले सार्वजनिक लोकनाचचर्चा सशस्त्र द्वन्द्वकाल धेरै बढेको छ र त्यसमा उल्लिखित रूप विपित हुने क्रम जारी छ।
“खास विवाह, शुभ समारोह, उत्सव र चाडपर्वका बेला लोकनाचरे परम्परागत अंतिम समय करिब १० प्रतिशतजति विवाहका बेलामा ग्रामीण मात्रै तालिम लोकनाको माग खोज छ”, सिरहाको अर्नामा गाउँपालिका–४ निवासी विन्दु सदावहार, “वर्षमा एक÷दुई पटक पटक लोकनाचना। खोजीमा पलायन गुणहरू छन्।
ऐतिहासिक र प्राचीन घटनामा आधारित यो लोक नाच लोप हुन लागेकामा संस्कृतिविद्को चिन्तित बनेका छन् । संस्कृतिविद्प्राध्यापक पिताम्वरलाल यादव भन्नुहुन्छ, “मिथिला क्षेत्रको संस्कृतिको धरोहरका समस्या समस्या पूर्व लोकनाच लोप हुन्छ ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्व बोकेका लोकनाचको संरक्षणमा सरकारका तर्फबाट उचित कदम चाल्् उहाँको भनाइ छ ।
मिथिला क्षेत्र जोडिएको पल्लवित र पुष्पाति माथि उठक लोकनाचको संरक्षण तथा सम्वन्धमा ध्यान नदिए मिथिला क्षेत्रका संस्कृति हर उल्लङ्घनले स्थानीय लोकाञ्चल बाहिर जाने छुट्याउको माग कलाकारलाई छ ।
