काठमाण्डाैं ।
बाइस अर्ब रुपैयाँ ऋणमा निर्माण भएको पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल (प्रिया)ले सञ्चालनको पहिलो वर्ष पूरा गरेको छ । तर, अन्तर्राष्ट्रिय उडानको सीमित उपस्थितिका कारण ऋण तिर्नको प्रश्न जटिल बन्दै गएको छ ।
२०२२ जनवरी १ मा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भव्यताका साथ उद्घाटन गरेका थिए ।
हालसम्म चीनबाट दुई र भुटानबाट एउटा चार्टर विमान विमानस्थलमा अवतरण भइसकेको छ । त्यसैगरी जाजरकोट भूकम्पका बेला चिनियाँ जनमुक्ति सेनाका दुई कार्गो विमान राहत सामग्री लिएर आइपुगेका थिए ।
विमानस्थल उद्घाटनको दिन काठमाडौंबाट हिमालयन एयरलाइन्सको उडान र त्यसपछिको उडान आन्तरिक भए पनि नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (क्यान)ले त्यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय उडानको श्रेणीमा राखेको छ । यसरी कूल सात अन्तर्राष्ट्रिय उडान भइसकेका छन् ।
पहिलो वर्ष पोखराको अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल र पुरानो विमानस्थलबाट ३३ करोड रुपैयाँ आम्दानी भएको थियो । पुरानो विमानस्थलले हेलिकप्टर, अल्ट्रालाइट र जोमसोम उडान गर्ने क्रम जारी छ । पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका सूचना अधिकारी जशोदा रेग्मीले अन्तर्राष्ट्रिय उडानबाट मात्रै करिब ०४ लाख रुपैयाँ आम्दानी भएको बताइन् । यो आम्दानी मुख्यतया भुटानको ड्रक एयरबाट भएको हो, जुन ४२ यात्रु लिएर फर्किएको थियो। अन्य विमान पर्यटक लिएर आए पनि यात्रु नलिई पोखराबाट प्रस्थान गरेका छन् ।
चीनको एक्जिम बैंकबाट ऋण लिएर लगानी गरेको विमानस्थलको आम्दानीको तुलनामा ऋणको किस्ता उल्लेखनीय रूपमा उच्च छ। क्यानका अनुसार नेपालले हालसम्म करिब ९५ करोड रुपैयाँ ब्याज भुक्तानी र प्रतिबद्धता शुल्क बुझाएको छ । तर, गत असोजमा बक्यौता रकम भुक्तानी भएन ।
क्यानले पोखराको कोषका साथै अन्य स्रोत र विभिन्न विमानस्थलबाट प्राप्त आम्दानीबाट पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको ऋण र ब्याज सेवा दिइरहेको छ ।
चीनको ऋणको जाल?
बिमानस्थलले कमजोर प्रदर्शन गरेको र आफूलाई टिकाउन संघर्ष गरिरहेको अवस्थामा नेपाललाई कुण्ठित गर्न चिनियाँ पक्षले बनाएको ऋणको जाल हो कि होइन भन्ने प्रश्न उठ्न थालेका छन् ।
विमानस्थल उडानका लागि उद्घाटन हुनुअघि नै समस्या बढ्न थालेको छ । उद्घाटनको एक दिन अघि, काठमाडौंस्थित चिनियाँ दूतावासले एकतर्फी रूपमा पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई “चीन-नेपाल बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) सहयोगको प्रमुख परियोजना” भनेको थियो।
‘यो चीन–नेपाल बिआरआई सहयोगको प्रमुख परियोजना हो । नेपाल सरकार र नेपाली जनतालाई हार्दिक बधाई !” दूतावासले घोषणा गरेको छ ।
नवनिर्वाचित प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले यस्तो नाजुक समयमा यो विषय किन र कसरी उठ्यो भन्ने चिन्ता व्यक्त गर्दै यो घोषणाले नेपाल सरकारलाई अस्तव्यस्त बनायो ।
उद्घाटन भएको दुई सातापछि विमानस्थल फेरि अन्तर्राष्ट्रिय हेडलाइन बनेको छ, तर सबै गलत कारणले । यति एयरलाइन्सको दुई इन्जिन भएको एटीआर ७२ विमान विमानस्थलमा अवतरण गर्ने क्रममा दुर्घटनामा परेको छ । पुरानो विमानस्थल र नयाँ विमानस्थलको बीचमा रहेको सेती नदीको किनारमा विमान दुर्घटना भएको हो ।
विमानमा दुई शिशु, चार चालक दलका सदस्य र १० विदेशी नागरिकसहित ७२ जना सवार थिए। रिपोर्टहरू अनुसार, दुर्घटनामा 68 व्यक्तिको मृत्यु भएको थियो।
सन् २०१६ को मार्चमा चीनको एक्जिम बैंकले विमानस्थल निर्माणका लागि २१५.९६ मिलियन डलर ऋण सम्झौता गरेको थियो ।
यसको दिगोपन सुनिश्चित गर्न, नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (CAAN) ले तोके बमोजिम विमानस्थलले दैनिक न्यूनतम १०० आन्तरिक र साप्ताहिक ५०० उडानहरू सञ्चालन गर्नुपर्नेछ।
विमानस्थलले वार्षिक ३.२ मिलियन डलर ब्याज तिर्नुपर्नेछ, जसको लागि पूर्ण क्षमतामा सञ्चालन गर्दा १९ मिलियन डलरभन्दा बढी आम्दानी गर्नुपर्नेछ।
