काठमाण्डौ,
एउटा मुख्य तथ्यले आज विश्व अर्थतन्त्रलाई नियन्त्रण गरेको छ। चीनले विश्वव्यापी उत्पादित वस्तुको ३१ प्रतिशत उत्पादन गर्छ भने कुल खपतको १३ प्रतिशत हिस्सा चीनले ओगटेको छ।
हामीमध्ये बाँकीले चीनको बढ्दो अतिरिक्त क्षमतालाई आत्मसात गर्नुपर्छ। वर्तमान हाइपर इन्भेष्टमेण्ट मोडलमा कम्युनिष्ट पार्टीको आगामी दशकमा ५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य हासिल गर्ने हो भने युरोप, अमेरिका र भारतको औद्योगिक केन्द्रमा पुगेर मात्रै त्यसो गर्न सकिने जनाइएको छ।
‘अन्य प्रमुख अर्थतन्त्रहरूले चीनलाई समायोजन गर्न लगानी र निर्माण शेयरहरू घटाउन इच्छुक हुनुपर्छ,’ पेकिङ विश्वविद्यालयका प्रोफेसर माइकल पेटिसले भने।
सी जिनपिङले पुरानो मोडललाई सुधार गर्दैनन्। उनले क्लीन-टेक, सेमीकन्डक्टर र स्टिलबाट सबै थोकमा ग्यालेक्टिक ओभर इन्भेस्टमेन्टमा फर्किरहेको छ। सबै व्यापार योग्य सामानहरू जसले विश्वव्यापी बजारहरूमा आफ्नो बाटो खोज्छन्। यो संसारका लागि असहनीय छ। यो अन्ततः चीनको लागि अझ विनाशकारी छ।
गत महिना बेइजिङको केन्द्रीय आर्थिक कार्य सम्मेलन सीले यस व्यापारवादी चहलपहलको अन्त्य गर्न कदम चाल्ने आशा गर्नेहरूका लागि पनि निराशा बनाएको छ। ‘पुरानोलाई खारेज गर्नु अघि नयाँको स्थापना गर्ने’ भन्ने उनको नयाँ मन्त्रले जोड दिएर थप औद्योगीकरणलाई प्रवर्द्धन गर्ने चर्चा भएको थियो।
‘सी जिनपिङले पुरानो मोडललाई सुधार गर्दैनन्। सबै कुरामा ग्यालेक्टिक ओभर इन्भेष्टमेन्टमा फर्किरहेको छ भन्नेमा विश्वास गर्दछन्।’
पेटिसले लगानी पहिले नै जीडीपीको ४२ देखि ४४ प्रतिशत रहेको बताएको छ। आधुनिक आर्थिक इतिहासमा कुनै पनि ठूला देश यसभन्दा पहिले यो स्तरको नजिक पुगेको छैन। अन्य एसियाली बाघहरू परिपक्व भएपछि फिर्ता झर्नु अघि न्यून-३० को दशकमा पुगेका थिए।
अर्को वर्षको अन्त्यसम्ममा, चीनले २०२२ मा यी उत्पादनहरूको सम्पूर्ण विश्वव्यापी मागलाई चौगुना गर्न पर्याप्त सौर्य र ब्याट्री क्षमता निर्माण गर्नेछ। यससँग पहिले नै तीन गुणा बढी विश्वव्यापी माग पूरा गर्न पर्याप्त ईभी प्लान्ट छ। यो अतिरिक्त आपूर्तिले ज्वारभाटाको तरंग बल र कट-गला मूल्यहरूमा विदेशी बजारहरूलाई मारिरहेको छ। जनवरीदेखि नोभेम्बरसम्म कार निर्यात ८४ प्रतिशतले बढेको छ।
सी जिनपिङलाई आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई), उन्नत इलेक्ट्रोनिक्स, एरोस्पेस र डिजिटल प्रविधि मनपर्छ (जब पूर्ण पार्टीको नियन्त्रणमा छ) तर उनी अझै पनि “पुरानो” उत्पादनहरूले संसार भरिरहेका छन्।
चीनको स्टिल निर्यात गत वर्ष करिब ९ करोड टन थियो, जुन बेलायत, जर्मनी, फ्रान्स, इटाली र स्पेनको संयुक्त उत्पादन बराबर हो। अधिशेष 2015 मा देखेको चरम सीमामा पुग्दैछ जब बेलायतको इस्पात उद्योग पतनको नजिक आयो।
चीनको चालु खाता बचत आधिकारिक रूपमा जीडीपीको २.२ प्रतिशत हो। काउन्सिल अन फरेन रिलेसनसका ब्राड सेट्सर भन्छन् कि भन्सार तथ्याङ्कमा ड्रिल गरेपछि वास्तविक बचत दोब्बर हुन्छ।
चीनले मुद्रा हेरफेरका लागि अमेरिकी ट्रेजरीले सक्रिय रूपमा निगरानी गरिरहेको छ वा छैन, यसको अर्थतन्त्र अहिले यति ठूलो छ कि यसको अमेरिकी ९०० बिलियन डलर वार्षिक सामान बचतले विश्व व्यापारलाई अस्थिर बनाउँदैछ।
हालैका महिनाहरूमा चीनको निर्यात डलरको सर्तमा कमजोर तर मात्राको सर्तमा बलियो छ। फर्महरू विश्वव्यापी सेयर प्राप्त गर्न मूल्यहरू घटाएर घरमा मन्दीबाट बच्न लागेका छन्। वा अर्को तरिकामा भन्नुहोस्, देशले ठूलो मात्रामा यसको अपस्फीति निर्यात गरिरहेको छ।
युरोपेली केन्द्रीय बैंकका अनुसार चिनियाँ निर्यात मूल्य गत वर्ष युआनमा ६ प्रतिशत, अमेरिकी डलरमा १२ प्रतिशत र युरोमा १८ प्रतिशतले घटेको छ। यो युरोपको लागि गम्भीर व्यापार झटकामा परिणत हुँदैछ। अमेरिकाले आफ्नो रक्षा गर्न छिटो भएको छ। नेपालपाना
