इस्लामावाद ।
गत वर्ष पाकिस्तान-अफगान सीमानामा बसोबास गर्ने गरिब आदिवासीहरूका लागि सबैभन्दा दयनीय रह्यो। अफगानिस्तानसँगको सिमानामा लामो समयदेखि पाकिस्तानको एकतर्फी दबाबको सिकार भएका कमजोर समुदायले सन् २०२२ मा निर्दोष ज्यान गुमाउने क्रम जारी छ।
सीमाका दुवै छेउका मानिसहरू रहेको जातीय समूहलाई शताब्दी पुरानो डुराण्ड रेखाले अझै पनि सताएको छ। ब्रिटिश औपनिवेशिक शासनद्वारा स्थापित एक विवादित सीमा हो। विडम्बनाको रूपमा, डुरण्ड लाइनले परम्परागत पश्तून क्षेत्रहरू र जनसंख्यालाई अफगानिस्तान र पाकिस्तान बीच विभाजित गर्दछ।
अफगानिस्तानका शासकहरू ब्रिटिश दबाबबाट बाध्य भएको कुरालाई कायम राख्दै अफगानिस्तानले सधैं सबै डुरान्ड लाइन सम्झौताहरू खारेज गरेको छ। यस क्षेत्रको भूगोल, इतिहास र संस्कृतिलाई बेवास्ता गरी मनमानी कारबाही भएको भन्दै दुवैतर्फका असन्तुष्ट पश्तुनले डुराण्ड रेखालाई तुच्छ ठान्छन्। यद्यपि भावना पाकिस्तानको निरन्तर निशाना बनेको छ, जसले यसलाई एकपक्षीय रूपमा बारहरू स्थापना गरेर र सीमा चौकीहरू खडा गरेर कुचल्ने लक्ष्य राख्दछ।
सन् २०२१ मा काबुलमा सत्ता परिवर्तनपछि सीमाको सीमांकन र बार लगाउने विषयमा असहमति बढेको छ। त्यसबेलादेखिको अवधि सीमापार गोलीबारी र पाकिस्तानी सेनाका ड्रोनहरूद्वारा अफगान हवाई क्षेत्रको उल्लंघनका धेरै घटनाहरूका साथ निकै अस्थिर रहेको छ।
अफगान पक्षबाट यस्ता गतिविधि द्विपक्षीय सम्झौताको ढाँचाभित्रै छन् भनी स्मरण गराउने बावजुद ‘सीमा’ पार गर्ने सर्वसाधारणमाथि बिना उक्साहट गोलीबारीका घटनाहरू पनि भएका छन्। सन् २०२२ को जनवरीमा नान्गाहार प्रान्तमा पाकिस्तानी वायुयान/ड्रोनले अफगान हवाई क्षेत्रको उल्लंघन गरेको र फेब्रुअरीमा कुनारमा भारी गोलीबारी गरेको रिपोर्टबाट सुरु भएको वर्षको अन्त्यसम्म पनि पाकिस्तानी आक्रमणबाट राहत पाएन।
यद्यपि, तालिबान सेनाले अब हमलाहरूलाई उत्साहजनक काउन्टरहरू प्रस्ताव गर्न थालेको छ। सन् २०२२ को डिसेम्बरमा भएको पछिल्लो सीमा झडपले तालिबान लडाकुहरू र पाकिस्तानी सेनाले स्पिन-बोल्डक-चमन सीमा नजिकै एक अर्कामा भारी तोपको गोलाबारी गरेको देखेको थियो, जसमा दुवै पक्षका सर्वसाधारण मारिएका थिए।
कुनार प्रान्तमा विवादित डुरान्ड लाइनमा पाकिस्तानी सेनाले चेकपोष्ट निर्माण गरेकोमा (डिसेम्बर ७, २०२२) दुवै पक्षबीच झडप भएको थियो। यसअघिका महिनाहरूमा पनि दुई देशका सीमावर्ती सेनाबीच झडप भएको खबर आएको थियो।
अक्टोबर-नोभेम्बर २०२२ मा पाकिस्तानी सेनाहरूद्वारा अफगान वायुक्षेत्र उल्लंघनका आठ घटनाहरू उद्धृत गर्दै तालिबान शासनले यस मुद्दामा पाकिस्तानलाई असन्तुष्टि (डिसेम्बर 2022) जनाएका थिए। तालिबान विदेश मन्त्रालयले अफगानिस्तानको कुनार प्रान्तमा पाकिस्तानले बनाएको वाच टावरको विरोध पनि गरेको छ।
यसअघि अफगानिस्तानको मन्त्रालयले नोभेम्बर २०२२ मा कुनार र नान्गाहार प्रान्तका आठ स्थानमा पाकिस्तानी सेनाले काँडेतार तारबार लगाउने र जबरजस्ती चौकी निर्माण गरेकोमा विरोध गरेको थियो।
तनाव कम गर्न सीमा व्यवस्थापन र दुवै पक्षका सुरक्षा प्रतिनिधिहरूबीच भूमिगत बैठक भएको थियो। जुन अहिले नियमित मामिला भएको छ, पाकिस्तान पक्षले गोलीबारी र हवाई अन्तरिक्ष उल्लङ्घनबाट टाढा रहने आश्वासन दिएको छ। तर, हालसम्मको पाकिस्तानी रेकर्डलाई हेर्दा अफगान अधिकारीहरू खासै आशावादी देखिँदैनन्। तथापि, तिनीहरू पश्तूनहरू विरुद्धको पाकिस्तानी नीतिको प्रभावकारी रूपमा प्रतिकार गर्न कटिबद्ध देखिन्छन्।
सामान्य मोर्टार फायरिङ र ड्रोनद्वारा आक्रमण बाहेक २०२२ मा पाकिस्तानले सीमानामा बसोबास गर्ने स्थानीयहरूलाई सताउन गैर-सैनिक रणनीति अपनाएको पनि देखियो। यसमा चमन र तोर्खाम सीमा बिन्दुहरूमा बारम्बार नाकाबन्दीहरू मार्फत अफगान जनतामाथि कडा आर्थिक उपायहरू समावेश छन्, जुन पुरुष र सामानहरूका लागि दुई प्रमुख क्रसिंगहरू र तालिबान सरकारको लागि राजस्वको प्रमुख स्रोत पनि हुन्।
केही रिपोर्टहरूका अनुसार, पाकिस्तानी सेनाले डुरान्ड लाइनको साथ पक्तिया प्रान्तको गोमल जिल्लाको क्षेत्रमा एन्टि-पर्सनल ल्यान्डमाइनहरू रोपेको फेला परेको थियो। यसले अफगान विदेश कार्यालयबाट कडा प्रतिक्रिया निमन्त्रणा गरेको थियो, जसले कथित रूपमा पाकिस्तानलाई त्यस्ता उपायहरूबाट टाढा रहन आग्रह गरेको थियो।
नगद अभावमा परेको तालिबान शासनका लागि समानतामा आधारित शासन र सामाजिक-आर्थिक प्रणाली स्थापना गर्नु मात्रै होइन, सीमाना र उनीहरूसँगै बसोबास गर्ने नागरिकहरूको सुरक्षा गर्नु पनि चुनौती हो। स्वतन्त्र नीति लिने संकेतसँगै यसले पाकिस्तानमा गम्भीर प्रतिद्वन्द्वी सिर्जना गरेको छ।
