काठमाण्डौ,
सन् १९७० को दशकको उत्तरार्धमा देङ सियाओपिङले ‘सुधार युग’को सुरुवात गरेपछि चीनको मौसमी आर्थिक वृद्धिले चिनियाँ राष्ट्रिय मुद्रा रेन्मिन्बी (आरएमबी) को अन्तर्राष्ट्रिय प्रयोगलाई प्रवर्द्धन गर्ने चाहना बढ्दै गयो।
आरएमबी अन्तर्राष्ट्रियकरण एक दशकभन्दा लामो समयदेखि चिनियाँ मौद्रिक नीतिको मुख्य उद्देश्य रहेको छ र विश्वव्यापी वित्तीय लेनदेनहरूमा आरएमबीको प्रयोगलाई प्रवर्द्धन गर्न खोजिएको छ। जसको मुल उद्देश्य अधिकांश अमेरिकी-आधारित मध्यस्थ वित्तीय संस्थाहरूमा निर्भरता घटाउने छ रहेको छ।
बेइजिङले गैर-पश्चिमी साझेदारहरूसँग उच्च-मूल्यको लेनदेनमा आरएमबी प्रयोग गर्न बढ्दो प्रयास गरेको छ, सबैभन्दा हालै रूस र खाडी देशहरूबाट ऊर्जा आयातको खरिद गर्दा त्यसको भुक्तानी आरएमबीमा गरिएको छ।
चीनको लागि आरएमबीको अन्तर्राष्ट्रियकरण एक अधिक बहुध्रुवीय विश्वव्यापी व्यवस्थाको लागि आवश्यक घटकको रूपमा हेरिएको छ, जसले चीन र पश्चिमी देशहरू र विशेष गरी संयुक्त राज्य अमेरिकालाई २१ औं शताब्दीमा चीनको विश्वव्यापी राजनीतिक-आर्थिक भूमिकालाई कमजोर बनाउने रणनीतिको हिस्साको रुपमा रहेको छ।
यद्पि पछिल्लो समय पनि चीनको आरएमबी अन्तर्राष्ट्रिकरण गर्ने अभियानमा भने धक्का लागेको छ। चिनियाँ सरकारको नियामक निकायमा चुनौतीहरू र चिनियाँ मौद्रिक नीति र डलरको प्रवेश सम्बन्धी लामो समयदेखिको चिन्ताले अन्य देशहरूले अन्तर्राष्ट्रिय लेनदेनमा आरएमबी प्रयोगलाई रोक लगाइरहेका छन्।
अन्य अघिल्लो र समसामयिक डि-डलराइजेशन पहलहरू जस्तै, मुद्रा अन्तर्राष्ट्रियकरणको लागि चीनको दबाबले वित्तीय प्रणालीमा चीनको भूमिकालाई बढावा दिन र संयुक्त राज्य अमेरिकाले भूराजनीतिक उपकरणको रूपमा डलरको लाभ उठाउन सक्ने हदसम्म कम गर्न खोजिएको छ।
मुद्रा अन्तर्राष्ट्रियकरणको लागि चीनलाई लागेको धक्कालाई रोक्न चीनले बढ्दो परिष्कृत वित्तीय पूर्वाधारको विकास गरेको छ, जसले अन्तर्राष्ट्रिय लेनदेनहरूमा आरएमबी सम्पत्ति र वित्तीय उपकरणहरूको बढ्दो प्रयोगको लागि अनुमति दिएको छ।
यद्यपि, आरएमबीले डलर र यूरो दुवैसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने भएको छ। जुन दुवैले हालसम्म विश्वव्यापी रिजर्भ मुद्राको रूपमा प्रायः अपरिवर्तनीय भूमिका कायम राखेका छन्। हालसम्म, मुद्रा अन्तर्राष्ट्रियकरणको चीनको प्रयासको सफलता येनसँग धेरै तुलनात्मक छ, जसले सन् १९९०मा अझ बढी प्रभावशाली अन्तर्राष्ट्रिय भूमिका प्राप्त गर्न संघर्ष गरेको थियो।
वास्तवमा, चीनभित्र सरकारी नियन्त्रणलाई फेरि प्राथमिकतामा राखेको बढ्दो मात्राले चीनले रेन्मिन्बीको सुधारिएको अन्तर्राष्ट्रियकरणको लागि आवश्यक सुधारहरू कार्यान्वयन गर्न सक्ने सम्भावना भने कमजोर बन्दै गएका देखिन्छन्। नेपालपाना
