दमक ।
झापाको हात्ती करिडोर क्षेत्रमा हात्तीमैत्री वन बनाउनका लागि हात्तीका लागि आहारा हुने किसिमका फलफूलका विरुवा रोप्न थालिएको छ ।
भारतबाट आउने हात्तीको संख्या घट्नुको सट्टा दिनानुदिन बढ्दै गएपछि झापाको प्रमुख समस्याको रुपमा मानव–हात्ती द्वन्द्व बन्दै गएको छ । हात्ती प्रभावित क्षेत्रका मानिस र जंगली हात्ती तथा जनावरहरुबीचको द्वन्द्वलाई कम गर्नका लागि जंगलहरुमा हात्तीमैत्री फलफूल तथा बनस्पति लगाउन प्रेरित गर्न थालिएको डिभिजन वन कार्यालय झापाका अधिकृत जीवन पाठकले बताए । हात्ती प्रभावित क्षेत्रमा १०देखि १५ वटा हात्तीका लागि मात्र आहारा उपलब्ध हुनसक्छ– पाठकले भने ।
जंगलमा आहारा नपाएपछि हात्तीहरु बस्ती पस्ने गरेको उनले बताए । पहिलापहिला भारतबाट दुई चार वटाको समूहमा हात्ती आउने गरेका थिए अहिले त एकैचोटी दुई सय वटासम्म हात्ती प्रवेश गरेका छन्– उनले भने । हामीले अब यस बिषयमा गम्भीर नहुँदा भोलि ठूलो समस्या आउनसक्छ– उनले भने ।
हात्ती करिडोरभित्रका जंगलमा हात्तीका लागि आवश्यक आहारा व्यवस्थापन गर्ने र हात्तीमैत्री व्यवहार गर्ने हो भने मानवीय र भौतिक क्षति कम हुनसक्ने अधिकृत पाठकले बताए । डिभिजन वन कार्यालय र बिभिन्न सामुदायिक वनहरुले आँप, केरा, बाँस, अम्बक लगायतका विरुवाहरु रोप्दै आएको उनले जानकारी दिए । खाना नपाएका दुब्लाएर हड्डी मात्र भएका हात्तीहरु समेत आएको देखेका छांै– उनले भने ।
हात्तीबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र मेचीनगर नगरपालिकाको बाहुनडाँगीमा पनि मानव–हात्ती द्वन्द्व न्यूनीकरणका लागि बिभिन्न प्रयास हुँदै आएका छन् । वडा नं. ४का वडाध्यक्ष अर्जुन कार्कीका अनुसार शुरुवातमा मानव–हात्ती द्वन्द्व व्यवस्थापनका लागि हात्तीमैत्री ब्यवहारको कुरा गर्दा सबैले अनौठो मान्ने गरेका थिए ।
पछिल्लो समयमा हात्तीका लागि आहारा ब्यवस्थापन गर्ने, हात्तीमैत्री वन व्यवस्थापन गर्ने बिषयमा स्थानीयहरु पनि सकारात्मक बन्दै गएका छन् । हात्ती सहज हिँडुडुल गर्ने र खाने रमाउने व्यवस्थापन गर्दा बस्तीमा पसेर क्षति कम हुन्छ भन्ने अब सबैले बुझ्न थाल्नु भएको छ– उनले भने । हात्तीका लागि जंगलमा आहारा व्यवस्थापन गर्न सके यसबाट हुने क्षति कम गर्न सकिन्छ– उनले भने ।
हात्तीको बासस्थानमा अतिक्रमण हुँदै गएको र हात्ती ओहो–दोहोर गर्ने क्षेत्र अतिक्रमण गरेर बस्ती बसेकाले समस्या भएको बुझ्न जरुरी छ– मानव–हात्ती द्वन्द्व ब्यवस्थापनमा लामो समयदेखि कार्यरत वडाध्यक्ष कार्कीको भनाइ छ । हाम्र्रै कारण सिर्जित समस्या सामधानका लागि हामी आफैं नै लाग्नुपर्नेमा उनले जोड दिए ।
मानव हात्ती द्वन्द्व न्यूनीकरण गर्नका लागि मेची नदीको दुबै किनारमा नेपाल र भारतले हात्तीलाई मनपर्ने आहारको व्यवस्थासहित ग्रीनबेल्ट निर्माण गर्नुपर्ने सुझाव आफूले बर्षौदेखि दिएको कार्की बताए ।
सुकेडाँगी सामुदायिक बनकी अध्यक्ष शान्ति उपाध्याय घिमिरेले दुई बर्ष अघिदेखि नै आफूहरुले निरन्तर रुपमा बनमा केरा, बाँस लगायतका विरुवाहरु रोप्दै आएको बताइन् । जंगलभित्र आएका हात्तीहरु खाद्यान्नको खोजीमा बस्तीतर्फ प्रवेश नगरुन् भन्ने उद्देश्यले आफूहरुले हात्तीमैत्री आहारको व्यवस्थापनमा जुटेको उनले बताइन् ।
झापामा हात्ती करिडोर बनाउन शुरु पनि भएको थियो । यसको प्रभावकारी कार्यान्वयन र काम भने हुन सकेको छैन । भारतीय हात्तीलाई सकेसम्म नेपाल छिर्न नदिन इलेक्ट्रिक फेन्सिङ तार जडान, बाँध निर्माण लगायतका कामहरु पनि हुँदै आएका छन् । हात्ती प्रभावित क्षेत्रका चुनावी नारा पनि यही नै हुने गरेको छ ।
