चीन,
तिब्बतमा नियन्त्रण बढाउन र तिब्बतीहरुको पहिचान मेटाउन चीनले जबर्जस्ती सामूहिकरुपमा तिब्बती नागरिकको डीएनए संकलन गरिरहेको छ ।
तिब्बत स्वायत्त क्षेत्र (टीएआर)का कैयौ सहर र गाउँमा स्वेच्छाचारी ढंगले डीएनए संकलन गर्ने र अन्य कारवाहीको माध्यमबाट बृहतरुपमा नियन्त्रण बढाइरहेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् । यसको खुलासा भएपछि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा ध्यानाकर्षण गराएको छ ।
सेप्टेम्बर २०२२ मा प्रकाशित मानव अधिकार वाचको रिपोर्टले तिब्बतमा डीएनए प्रोफाइलिङ गरिएको खुलासा गरेपछि यसलेअन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा ध्यानाकर्षण गराएको हो । तिब्बतीहरूबाट डीएनएको सङ्कलन चिनियाँ अधिकारीहरूलाई विदेशमा बस्ने तिब्बतीहरूको आफन्तहरूको पहिचान गर्नु सहज बनाउने उदेश्यले गरिएको भेटिएको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीपीसी)ले सिनजियाङमा उइगुरको मामलामा पनि सोही कार्य गरिरहेको छ । यसको व्यापक संग्रह तिब्बती स्वायत्त क्षेत्र र सिन्जियाङमा गरिएको तथ्याङ्कले देखाउँछ । चीन डाटा अधिग्रहण र अनुगमन क्षमता बढाउन चाहन्छ ।
उल्लेखनीय कुरा के छ भने, डीएनए नमूनाहरूमा व्यक्तिको पहिचान गर्ने शक्ति मात्र हुँदैन, व्यक्तिको आनुवंशिक आफन्तहरूलाई ती व्यक्तिहरूको ज्ञान वा सहमति बिना पहिचान गर्न सकिन्छ । यसको मतलब यो हो कि डीएनए डाटाबेसहरूको सम्भावित कभरेज ती भन्दा पर फैलिएको छ । ती व्यक्तिहरू जसबाट पुलिसले डीएनए नमूनाहरू सङ्कलन गरेको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
सरकारी खरिद कागजातले सन् २०१९ जुलाईमा टार प्रहरीले देखाएको छ, क्षेत्रीय स्तरको डीएनए डाटाबेस निर्माण गर्न ठेकेदारहरूबाट बोलपत्रहरू आह्वान थियो । डीएनए सङ्कलनको उद्देश्य “प्रमाणीकरण दक्षता सुधार गर्ने” को रूपमा वर्णन गरिए पनि फरार व्यक्तिहरूलाई समात्न डीएनएको प्रयोग हुने गरेको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
५ वर्षका बालबालिकाकोसमेत डीएनए संकलन गरिएको छ । ह्यूमन राइट्स वाचकी चीन निर्देशक सोफी रिचर्डसनले चीनको सरकार पहिलेदेखि नै तिब्बतीहरुको व्यापक दमन गरिरहेको भन्दै अहिले सरकारी तन्त्र आफ्नो निगरानी क्षमता सुदृढ गर्नका लागि बिना सहमति उनीहरुको रगतको नमूना लिइरहेको बताइन् ।
मास डीएनए सङ्कलन ले चीनको प्रशासनको साँघुरो मानसिकता र गाउँ(स्तरीय प्रहरी पहलहरू बढाएर गरिने राज्य निर्देशित सर्भिलियन्सको स्पष्ट झल्को दिन्छ ।
डीएनए नमूनाहरूमा व्यक्तिको पहिचान गर्ने शक्ति मात्र हुँदैन, तर व्यक्तिको आनुवंशिक आफन्तहरू पनि ट्र्याक गर्न सकिने हुन्छ । व्यक्तिहरूलाई जानकारी नै निदई र सहमति बिना नै राज्यले आफ्नो सर्भिलियन्स कायम राख्न सक्दछ जुन सरासर मानव अधिकार बिपरितको अपराध हो ।
पुलिसद्वारा सञ्चालित डीएनए डाटाबेसहरूको सम्भावित कभरेज ती भन्दा धेरै पर फैलिएको छ । पुलिसले डीएनए नमूनाहरू सङ्कलन गरेका मानिसहरुको तत्काल र टाढाका नातेदारहरू, र सम्भावित सन्तानहरू सम्म पहिचान गर्न सकिन्छ । तिब्बतमा बसोबास गर्ने हरुमा आपराधिक रेकर्ड जाँच गर्न गरिएको छ भन्ने चीनको दाबी त छ तर यसको कुनै प्रमाण छैन ।
प्रहरीहरुले बिना कुनै वारन्ट धमाधम डिएनए नमुना संकलन गरिरहेका छन् । चीनको प्रशासन कठेररुपमा उत्रिएको छ कि पाँच वर्ष भन्दा कम उमेरका बालबालिकाहरू पनि केही डीएनए सङ्कलन ड्राइभहरूमा समावेश छन् । गोलोकको जिया दाउ सहर प्रिफेक्चरमा पुलिसले डिसेम्बर २०२० मा जारी गरेको सन्देशमा डीएनए सङ्कलन गर्नका लागि ५ देखि ५० वर्षसम्मका सबै पुरुषहरुलाई उपस्थित हुन ठाडो आदेश दिइएको छ ।
रिपोर्टहरूमा बच्चाहरू, वा तिनीहरूका हेरचाहकर्ताहरूले तिनीहरूको बच्चाको डिएन संकलन गर्न सहमति दिएको प्रमाण नभेटिएको दाबी गरेका छन् ।
