कल्पना दाहाल,
असार २५,१९७७ साल,नेपालको इतिहासमा एक अविस्मरणीय दिनको रूपमा सदाका लागि अंकित छ।यस दिन नेपालमा सतीप्रथाको अन्त्य भएको थियो,जसले हाम्रो समाजमा महिलाहरूको अधिकार र स्वतन्त्रताको दृष्टिकोणबाट एक महत्वपूर्ण कदम चालेको थियो। सतीप्रथा एउटा यस्तो अमानवीय प्रथा थियो जसले महिलाहरूलाई उनीहरूको श्रीमानको मृत्युपछि दाहसंस्कारमा बली दिने कुप्रथा थियो।यस प्रथाले महिलाहरूलाई जीवन्तावादी अधिकारबाट वञ्चित गर्दै,उनीहरूको व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र सम्मानलाई ठेस पुर्याएको थियो।
सतीप्रथाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
सतीप्रथा प्राचीन हिन्दू समाजमा एक पवित्र र धार्मिक कर्तव्यको रूपमा लिइन्थ्यो।यस प्रथाको उत्पत्ति कहिले र कसरी भयो भन्ने स्पष्ट प्रमाण छैन,तर यो प्रथा विभिन्न ऐतिहासिक स्रोतहरूमा उल्लेखित छ। सतीप्रथामा महिलाहरूलाई समाजको दबाब र धार्मिक कर्तव्यको नाममा आत्मदाह गर्न बाध्य पारिन्थ्यो।यो प्रथा समाजमा महिलाहरूलाई दासत्वको अवस्थामा राख्ने एउटा हतियार बनेको थियो।
सतीप्रथाको विरुद्धको संघर्ष
नेपालमा सतीप्रथाको अन्त्यका लागि विभिन्न सामाजिक सुधारकहरूले लामो संघर्ष गरेका थिए।१८औं र १९औं शताब्दीमा विभिन्न समाजसेवी,धार्मिक सुधारक र प्रगतिशील व्यक्तिहरूले यो अमानवीय प्रथाको अन्त्यका लागि आवाज उठाए।उनीहरूले महिलाहरूको अधिकार र स्वतन्त्रताको पक्षमा जनचेतना फैलाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेले। सामाजिक सुधारकहरू,जस्तै पण्डितहरू,विद्वानहरू र राजनैतिक नेताहरूले सतीप्रथाको अमानवीयतालाई उजागर गर्दै, यसको अन्त्यका लागि अभियान चलाए।
कानूनी र सामाजिक पहलहरू
सतीप्रथाको अन्त्यका लागि कानूनी पहलहरू पनि गरिए।नेपाल सरकारले यस प्रथाको विरुद्ध कानूनी कदम चाल्दै,सतीप्रथालाई गैरकानूनी घोषित गर्यो।१९७७ साल असार २५ गते,नेपालको कानूनमा सतीप्रथा विरुद्धको प्रावधान समावेश गरियो, जसले यो प्रथालाई अपराधको श्रेणीमा राख्यो।यस कानूनी पहलले समाजमा सतीप्रथाको विरुद्ध चेतना फैलाउन र महिलाहरूको अधिकारको रक्षा गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।
सतीप्रथाको अन्त्यको प्रभाव
सतीप्रथाको अन्त्यसँगै नेपाली महिलाहरूको जीवनमा महत्वपूर्ण परिवर्तन आयो।उनीहरूले स्वतन्त्रता, सम्मान र अधिकारको साथ बाँच्ने अवसर प्राप्त गरे।समाजमा महिलाहरूको स्थान र भूमिका परिवर्तन हुन थाल्यो।सतीप्रथाको अन्त्यले समाजमा महिलाहरूको सम्मान र अधिकारको रक्षा गर्न महत्वपूर्ण योगदान पुर्यायो।
स्मरणीय दिनको महत्व
असार २५,१९७७ सालको दिनलाई हामीले सदैव सम्झिरहनुपर्छ।यो दिन हामीलाई मानवता,समानता र न्यायको महत्व बुझ्न प्रेरित गर्दछ। सतीप्रथाको अन्त्य भएको दिनलाई स्मरण गर्दै,हामीले सामाजिक न्याय र मानव अधिकारको रक्षा गर्न प्रतिबद्ध रहनु पर्छ।भविष्यमा कुनै पनि प्रकारको अमानवीय प्रथाको विरुद्धमा उभिनु हाम्रो कर्तव्य हो।
यस ऐतिहासिक दिनले समाजमा महिलाहरूको सम्मान,स्वतन्त्रता र अधिकारको सुनिश्चिततामा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।हामीले यो दिनलाई स्मरण गर्दै,समाजमा महिलाहरूको समानता र न्यायको लागि निरन्तर संघर्ष गर्नु पर्दछ। सतीप्रथाको अन्त्य भएको दिनलाई सम्झना गर्दै,हामीले समाजमा समानता,न्याय र मानव अधिकारको रक्षा गर्न प्रतिबद्ध रहनु पर्दछ।
असार २५, १९७७ सालको यो ऐतिहासिक दिनले सतीप्रथाको अन्त्य गर्दै नेपाली महिलाहरूलाई स्वतन्त्रता र सम्मानको साथ बाँच्न प्रेरित गरेको छ।यो प्रगतिको प्रतीक भए तापनि हाम्रो समाजमा अझै पनि धेरै महिलाहरू छन् जसले जीवित भएर पनि मृतसरहको जीवन बिताइरहेका छन्।उनीहरूलाई दैनिक जीवनमा हिंसा, दमन र अन्यायको सामना गर्नुपरेको छ।
आजको दिन हामीलाई सम्झना गराउँछ कि सतीप्रथा जस्तो अमानवीय प्रथाको अन्त्य गर्नु महत्वपूर्ण छ,तर समाजमा व्याप्त अन्य असमानता र अन्याय विरुद्धको संघर्ष पनि उत्तिकै आवश्यक छ। हाम्रा आमा,दिदीबहिनी,छोरीहरूको जीवनलाई सम्मानित र सुरक्षित बनाउनु हाम्रो दायित्व हो।
यस ऐतिहासिक दिनको स्मरण गर्दै,हामी सबै मिलेर महिलाहरूको अधिकार, स्वतन्त्रता र सम्मानको रक्षा गर्न प्रतिबद्ध रहनुपर्छ।महिलाहरूलाई साँचो अर्थमा स्वतन्त्र र समान बनाउन हामीले निरन्तर प्रयास जारी राख्नुपर्छ, ताकि कुनै पनि महिला आफ्नो जीवन मृतसरह बाँच्न बाध्य नहोस्।
