राजु पौडेल
विर्तामोड, भदौ १५ । झापाको टाङ्टिङ्ग नदी धार परिवर्तन गरी गाँउ पस्न थालेपछि नदी नियन्त्रणका लागि स्थानीय आफैले पहल थालेका छन् ।
नदी नियन्त्रणका लागि सरकारले कुनै ठोस पहल नगरेको भन्दै स्थानीय आफ्नो घर र खेती योग्य जमिन बचाउन जुटेका हुन् ।
झापाको शनि–अर्जुन नगरपालिका ३ रातेखालका बासिन्दाहरु टाङ्टिङ्ग नदीको कटानले असाध्यै दुःख दिएपछि नदी नियन्त्रणका लागि एकजुट भएका छन् । गाँउका महिलादेखि पाका उमेरका मानिसहरुसमेत पानीको वहाव रोक्न भन्दै नदीमा बासँका किला गाड्न जुजारु भएका लागेका छन् । नदी नियन्त्रणका लागि स्थानीयको पहलमा गत महिना बनाइएको बालुवामाटोको बाध नदीले भत्काएपछि स्थानीय चिन्तित बनेका हुन् । नदीको तीव्र कटान का कारण टाङ्टिङ्ग नजिकै रहेको जरुवा खोलामा मिसिने भयले रातेखालका स्थानीयले नदीको धार परिवर्तनका लागि प्रयास गरेका हुन् । टाङ्टिङ्ग जरुवामा मिसिएर बग्ने थाले सयौं विगाहा जमिन र दर्जनौं घरपरिवार विस्थापित हुने स्थानीयहरु बताउछन् । “यो टाङटिङ्गले जरुवा खोला भेट्न ५० मिटर मात्र छ” स्थानीय कल्पना खत्रीले भनिन्, “यदि जरुवामा टाङ्टिङ्ग पस्यो भने दुई सय घरपरिवारलाई क्षति पुग्छ ।”
झापाको चुरे पहाडको आसपासमा बर्षा हुनासाथ उर्लिने टाङ्टिङ्ग नदीको बाढीले शनि–अर्जुन नगरपालिका ३ र ४ का २ सय भन्दा बढी घरपरिवार र सयौं विगाहा खेती योग्य जमिन उच्च जोखिममा परेको छ । हाल सम्म सो नदीको बाढीले शनी–अर्जुन नगरपालिका ३ रातेखालका ५ घरपरिवारलाई विस्थापित गरिसकेको छ भने ३० विगाहा भन्दा बढी क्षेत्रफलमा रोपाई गरिएको धानखेती भएको जमिन कटान गरिसकेको छ । हालै मात्र स्थानीय धुव्र अधिकारी, धनबहादुर तामाङ्ग, डम्मर थापा, जस बहादुर तामाङ्ग, भैरव थापाको करिव ५ विगाहा जमिन कटान गरेको स्थानीयले जानकारी दिए । सो नदीको कटानले सयौं विगाहामा सिचाई सुविधा पु¥याउने सिंहवाहिनी नहरको ५ सय मिटर लाइनिङ्ग समेत भत्काएको छ । टाङ्टिङ्गले वर्षेनी वर्षात्को समयमा सो क्षेत्रका बासिन्दाको सयौं विगाहा खेतीयोग्य जमिन कटान गर्दै लग्ने गरेको छ । सरकारी निकायले नदी नियन्त्रणका लागि क्षणिक पहल गरेपनि दीर्घकालिन रुपमा नदी नियन्त्रण गर्न सहयोग नगरेको स्थानीयको दुखेसो छ । “हामीले क्षणिक रुपमा नदी नियन्त्रणको प्रयास गरेका हौं” रातेखालका खड्क सुवदीले भने, “नदी नियन्त्रणका लागी सरकारले हामीलाई सहयोग गरिदिनु प¥यो ।”
वर्षेनी उर्लेर आउने टाङ्टिङ्ग नदी विगत देखी नै वर्षेनी मानव वस्ती भएको पूर्वतिर आउन थालेको छ । त्यसैले रातेखालेका बासिन्दाहरु सरकारी निकायको ठोस पहल नहुदा खोलाले घर खेतै लैजाला कि भन्ने भयले बढी सताइएका छन् ।
