विद्या, संगीत र सृजनशीलताको अनुपम पर्व

0
21

सरस्वती पूजा हिन्दु धमावलम्वीको धार्मिक, सांस्कृतिक र शैक्षिक जीवनमा एक अभिन्न स्थान ओगट्ने पर्व हो । यो पर्व माघ शुक्ल पञ्चमीको दिन मनाइन्छ । जुन दिनलाई वसन्त ऋतुको प्रारम्भको प्रतीकका रूपमा पनि हेरिन्छ । विद्या, बुद्धि, संगीत र कलाको अधिस्ठातृ देवी सरस्वतीको पूजा गर्ने यस पर्वले हाम्रो जीवनमा ज्ञानको महतवको पुनःस्मरण गराउँछ ।

देवी सरस्वतीको पौराणिक महत्व

देवी सरस्वतीलाई वैदिककालदेखि नै विद्या र सृजनशीलताको स्रोत मानिएको छ । पौराणिक कथाहरू अनुसार, ब्रह्माजीले संसार सृष्टि गर्दा सर्वत्र मौनता छाएको थियो । यो मौनता तोड्न र सृष्टिलाई संगीत र स्वरले भरपूर बनाउन, ब्रह्माजीले आफ्नो कमण्डलुबाट सरस्वतीलाई प्रकट गरे । उनी बीणा वादन गर्दै प्रकट भइन्, जसले संसारमा ध्वनि र संगीतको आरम्भ ग¥यो । सरस्वतीको हातमा रहेको पुस्तकले ज्ञानको प्रतीकत्व जनाउँछ, कमलले पवित्रताको र मालाले आध्यात्मिकताको संकेत गर्दछ ।

सरस्वती पूजाको विधि र परम्परा

सरस्वती पूजाको दिन विशेषगरी विद्यालय, मन्दिर र घर–घरमा धार्मिक विधिहरू सम्पन्न गरिन्छ । पूजा स्थलमा सरस्वतीको मूर्ति वा चित्र स्थापित गरेर अष्टगन्ध, अक्षता, दियो, धूप, फूल र नाना परिकार चढाइन्छ । विद्यार्थीहरूले आफ्नो पुस्तक, कलम र कापी देवीको चरणमा अर्पण गरी ज्ञान, बुद्धि र सृजनशीलताको आशीर्वाद माग्छन् । यस दिनलाई ‘विद्यारम्भ’को रूपमा लिने चलन पनि छ । साना बालबालिकालाई पहिलो पटक अक्षर लेख्न सिकाउने परम्परा छ । यो परम्परा विशेषगरी संस्कृत भाषा र विद्यादात्रीको महत्व झल्काउने माध्यम बनेको छ ।

विविध कार्यक्रम र सांस्कृतिक गतिविधिहरू

सरस्वती पूजाको अवसरमा विद्यालय, कलेज र सांस्कृतिक संस्थाहरूले विविध कार्यक्रमको आयोजना गर्छन् । सामुहिक पूजापाठ, भजन–कीर्तन, हवन र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूले यो दिनलाई अझ विशेष बनाउँछ । कलाकार, लेखक र गायकहरूले पनि देवी सरस्वतीलाई आफ्नो प्रेरणाको स्रोत मान्दै यो दिन सृजनात्मक कार्यहरूमा संलग्न हुन्छन् ।

वसन्त पञ्चमी र प्रकृतिको महिमा

सरस्वती पूजा केवल धार्मिक चाड मात्र नभएर वसन्त ऋतुको आगमनको उत्सव पनि हो । वसन्त पञ्चमीले प्रकृतिमा नयाँ जीवनको सन्देश दिन्छ । यस समयमा प्रकृतिमा हरियाली र सुन्दरताको छटा देख्न सकिन्छ । पहेँला सरस फूलहरूको फक्राइले वातावरणलाई थप आकर्षक बनाउँछ । त्यसैले सरस्वती पूजामा पहेँलो रंगलाई विशेष प्राथमिकता दिइन्छ । जसले ज्ञान, ऊर्जाशीलता र सकारात्मकताको प्रतीक मानिन्छ ।

विद्यार्थी र विद्या क्षेत्रमा यसको महत्व

विद्यार्थीहरूका लागि सरस्वती पूजा विशेष महत्वपूर्ण छ । यो दिन विद्या प्राप्तिका लागि आशीर्वाद माग्ने दिन हो । शिक्षण संस्थाहरूमा सरस्वती पूजाको विशेष आयोजना गरिन्छ । यो पर्वले विद्यार्थीहरूलाई जीवनभर ज्ञानको महत्व बुझ्न प्रेरित गर्छ ।

आधुनिक सन्दर्भमा सरस्वती पूजाको महत्व

आजको व्यस्त र प्राविधिक जीवनमा पनि सरस्वती पूजाले आफ्नो मौलिकता र सांस्कृतिक महŒव गुमाएको छैन । यो पर्वले हामीलाई आधुनिक शिक्षा प्रणालीसँग जोडेर नैतिकता, संस्कार र सृजनात्मकता कायम राख्न प्रेरित गर्दछ ।

निष्कर्षः ज्ञानको ज्योति सधैं प्रज्वलित होस्

सरस्वती पूजा केबल एउटा चाड मात्र होइन, ज्ञान, संगीत र सृजनशीलताको प्रतीक हो । यसले हाम्रा परम्परालाई सम्मान गर्दै नयाँ पुस्तालाई शिक्षाको महतव बुझ्न प्रेरणा दिन्छ । देवी सरस्वतीको आशीर्वादले हामी सबैको जीवनमा विद्या, बुद्धि र शान्ति कायम रहोस् । यो पर्वले हामीलाई केबल धार्मिक आस्था मात्र नभई, जीवनका हरेक पाटामा सकारात्मक ऊर्जा ल्याउन मद्दत गर्दछ । हामीले देवी सरस्वतीको आदर्शलाई आत्मसात् गर्दै ज्ञानको ज्योति सदैव प्रज्वलित राख्नुपर्छ । हाम्रो जिम्मेवारी हो कि यस पर्वको वास्तविक महतवलाई संरक्षण गरी आगामी पुस्तामा हस्तान्तरण गरौं ।

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here